Thông tin chung

Opera: Lulu
Âm nhạc: Alban Berg
Libretto: Alban Berg dựa theo hai vở kịch Thổ địaChiếc hộp Pandora của Frank Wedekind.
Công diễn lần đầu: tại Zurich vào ngày 2 tháng 6 năm 1937.
Nhân vật: Loại giọng
Lulu: Soprano
Nữ bá tước Geschwitz: Mezzo-soprano
Nam sinh: Contralto
Rodrigo, lực sĩ: Bass
Schigolch: Bass
Chủ nhà băng: Bass
Họa sĩ: Tenor
Dr Schön: Baritone
Alwa: Tenor

Tóm tắt nội dung

Mở màn. Ở đâu đó tại một vùng nói tiếng Đức, khoảng năm 1871. Một ông bầu gánh xiếc đứng ngoài rạp xiếc mời khán giả vào xem một vài con vật hoang dã. Ông giới thiệu con vật hoang dã nhất trong số đó, nàng rắn Lulu, đang được người giúp việc cho rạp xiếc giữ. Ông tuyên bố, chúng ta sẽ được xem cô ả quyến rũ thế nào và trở nên độc ác ra sao.

Màn I

Trong xưởng vẽ của gã hoạ sỹ, Lulu, một nữ diễn viên kiêm vũ công, đang làm mẫu vẽ. Kết hôn với Dr. Goll, một giáo sư y khoa lớn tuổi, nàng là tình nhân của Dr. Schon, một chủ bút, là người đã cứu nàng ra khỏi vũng bùn nhơ nhớp khi nàng là một đứa trẻ. Trong khi Schon theo dõi công việc tiến triển, con trai ông là nhà soạn nhạc Alwa bước vào, xin lỗi rồi quay trở ra cùng ông bố.

Còn lại một mình với Lulu, gã hoạ sỹ điên cuồng cố gắng cưỡng bức nàng, nhưng nàng cố gắng chống cự. Tiếng gõ cửa vang lên. Biết rằng đó là chồng của Lulu, gã hoạ sỹ dè dặt trả lời, Dr. Goll đạp cửa xuống. Kinh hoàng khi thấy hai người đang ở cùng nhau, giáo sư sụp xuống và chết vì đột quỵ. Lulu nhận ra rằng nàng giờ đây trở thành một goá phụ giàu có. Hoảng sợ về viễn cảnh quá may mắn của mình, gã hoạ sỹ chất vấn nàng về lòng tin vào phẩm hạnh và thấy rằng nàng không hề có điều đó. Gã cầu nguyện để có thêm sức mạnh.

Trong một phòng vẽ trang nhã, gã hoạ sỹ – giờ đã cưới Lulu – mang đến thư của buổi sáng, trong đó có cả những hợp đồng cho tác phẩm của gã. Một bản thông báo về việc đính hôn của Schon với một cô gái ở tầng lớp thượng lưu khiến Lulu lo lắng. Trong khi gã hoạ sỹ đắm đuối nhìn nàng, chuông cửa reo. Người gọi cửa hoá ra là Schigolch, một lão già bị bỏ rơi có dính líu tới quá khứ của Lulu. Còn riêng hai người, hắn vòi tiền – một đòi hỏi mà nàng thường xuyên phải nghe – và chúc cho tương lai tốt đẹp của nàng, nhưng nàng tỏ ra chán nản. Khi chuông cửa reo lần nữa, hắn bỏ đi, và Schon đến, chất vấn về việc Schigolch bỏ đi cứ như là cha của Lulu vậy và yêu cầu nàng ra khỏi cuộc đời hắn. Schon chỉ ra rằng không sớm thì muộn, gã hoạ sỹ sẽ trở thành mối hiểm hoạ cho quan hệ đang tiếp diễn của họ, nhưng Lulu nói rằng chồng nàng mù quáng vì tình yêu. Schon nhắc nhở nàng về việc ông giúp nàng trong hai cuộc hôn nhân tốt đẹp thế nào, và bây giờ ông đã đính hôn, ông không muốn bất cứ một xì căng đan nào. Lulu trả lời rằng nếu như nàng thuộc về ai đó thì chính là Schon, người duy nhất thực sự quan tâm tới nàng. Khi gã hoạ sỹ bước vào, Lulu để Schon cho gã biết về một số sự thật của cuộc đời, Schon đã nhắc nhở rằng gã đã cưới được một gia tài. Schon giải thích rằng ông biết Lulu từ khi nàng mới 12 tuổi và đã cố gắng đẩy nàng ra khỏi cuộc đời mình. Giờ đây, ông nói, gã hoạ sỹ cần phải tự quyết và khiến Lulu cư xử như một người vợ đoan trang. Bị sốc, gã hoạ sỹ bước ra và giam mình trong một căn phòng khác. Khi Lulu xuất hiện, theo sau là Alwa, cả ba phá cửa xông vào và phát hiện gã hoạ sỹ đã tự vẫn. Schon gọi cảnh sát, và Lulu đoán rằng ông sẽ không cưới nàng nữa.

Ở sau sân khấu, Alwa rót rượu cho Lulu, người đang thay trang phục. Anh gợi lại về lần gặp nàng đầu tiên, không lâu trước cái chết của mẹ anh, và muốn rằng cha anh cưới nàng sẽ khiến nàng luôn gần bên. Một hoàng tử châu Phi xuất hiện sau khi Lulu ra sân khấu diễn vai tiếp theo; chàng hy vọng cưới được nàng. Có một sự huyên náo: Lulu vờ ngất trên sân khấu sau khi nhìn thấy Schon trong đám khán giả cùng người vợ chưa cưới. Schon ngay lập tức xuất hiện trong phòng thay đồ, tức giận yêu cầu nàng quay trở lại sân khấu. Alwa nói với giám đốc nhà hát cho biểu diễn tiết mục tiếp theo, sau đó bỏ lại Schon cùng với Lulu, nàng đưa ra tối hậu thư: ông phải từ bỏ vợ chưa cưới vì nàng. Nàng đọc chính tả bức thư mà Schon gọi nó là án tử hình dành cho ông. Khi chuông reo lên báo cho tiết mục tiếp theo của nàng, Lulu bình tĩnh bước ra sân khấu.

Màn II

Lulu, giờ đã cưới Schon, nói lời tạm biệt với một vị khách, nữ bá tước đồng tính Geschwitz, người ngưỡng mộ nàng. Khi hai người phụ nữ rời khỏi phòng tranh xa xỉ, Schon, mất trí vì ghen tuông với những đối thủ có thật và do tưởng tượng ra, đã than khóc về sự xuống dốc trong những năm cuối đời của mình. Phàn nàn về sự hờ hững gần đây của ông, Lulu dụ dỗ ông vào phòng ngủ.

Geschwitz quay lại và ẩn mình trong khi một vài kẻ a dua khác xuất hiện – Schigolch, một lực sỹ, một nam sinh, để đợi Lulu đến pha trò với họ. Schigolch chối bỏ ông là cha của Lulu và nói cô là một Wunderkind, đứa trẻ kỳ lạ của tạo hoá. Một kẻ phục vụ – cũng là một người say mê Lulu – thông báo về Dr. Schon, vì vậy gã lực sỹ và gã nam sinh lẩn trốn, nhưng hoá ra lại là Alwa. Schon theo dõi từ xa cuộc trò chuyện giữa Lulu và Alwa, và cuối cùng, Alwa bày tỏ tình yêu say đắm của mình mặc cho nàng thầm thì rằng nàng đã đầu độc mẹ anh. Schon hộ tống con trai ra khỏi căn phòng, sau đó trở lại để tìm gã lực sỹ, người mà ông biết là đang lẩn trốn. Ông mang theo một khẩu súng lục, ông đưa cho Lulu và bảo nàng sử dụng nó để tự kết liễu đời nàng vì nỗi nhục mà nàng đã gây ra cho cả hai. Cố làm ông bình tĩnh lại, Lulu nói bản thân nàng vô tội về những gì mà người khác làm nhân danh nàng. Ông xoay khẩu súng trên tay nàng về phía nàng và dường như sắp sửa bóp cò súng. Khi ông bị xao nhãng bởi sự đe doạ của gã nam sinh từ nơi ẩn nấp, Lulu thảy cả ổ đạn vào lưng Schon. Người đàn ông bị thương muốn uống nước, nhưng nàng chỉ tìm thấy sâm-panh. Ông cảnh báo Alwa rằng chàng sẽ là nạn nhân tiếp theo của nàng, đưa mắt nhìn thấy Geschwitz rồi chết. Dù Lulu van nài Alwa để nàng chạy thoát, chàng vẫn chặn đường nàng cho tới khi cảnh sát tới.

Cùng với những khúc nhạc đan xen mô tả quá trình luận tội, kết tội, giam giữ và cuối cùng là trốn thoát, màn kéo lên ở cùng một khung cảnh, khoảng một năm sau. Alwa, Geschwitz và gã lực sỹ, đang lên kế hoạch cho Lulu chạy trốn, đợi Schigolch mang hộ chiếu tới, sau đó đi cùng Geschwitz tới giải cứu Lulu khỏi nhà tù. Gã lực sỹ, đang lên kế hoạch một đám cưới với Lulu, phàn nàn về những nỗ lực mà gã đã phải bỏ ra cho kế hoạch chạy trốn của nàng. Gã nam sinh xuất hiện, vừa mới trút bộ đồng phục của trường ra, để thuyết phục gã rằng Lulu đã chết, gã lực sỹ đưa ra bài báo nói rằng nàng đã ở trong bệnh viện của nhà tù vì bệnh tả, sau đó tống cổ gã nam sinh ra ngoài. Lulu, dựa vào Schigolch, xuất hiện trong bộ quần áo của Geschwitz nguỵ trang để chạy trốn. Tức giận vì nhìn thấy nàng trong bộ dạng ốm yếu, gã lực sỹ doạ sẽ đi báo cảnh sát. Gã bỏ đi, Schigolch cũng vậy – hắn phải đi lấy vé tầu. Geschwitz đã trao đổi với Lulu ở trong tù để cứu nàng ra khỏi đó; Lulu nói với Alwa về việc Geschwitz làm nàng bị nhiễm bệnh như thế nào, sau đó Lulu, bị bệnh tả, có thể chạy trốn từ bệnh viện của nhà tù. Một cách quyến rũ, nàng yêu cầu Alwa một chiếc hôn, để chắc chắn chàng sẽ bảo vệ và hợp tác với nàng. Mặc dù nàng nhắc rằng họ đang nằm trên ghế sofa mà cha chàng đã chết trên đó, Alwa vẫn say mê nàng.

Màn III

Lulu và Alwa chạy trốn khỏi Paris, gã lực sỹ bám theo, gã chính là người đề nghị nâng cốc ở hội cờ bạc trong phòng khách sang trọng khi rèm kéo lên. Các vị khách đang thảo luận về sự tăng vọt trên thị trường của cổ phiếu đường sắt Jungfrau. Một hầu tước, biết Lulu đang bị cảnh sát Đức truy nã vì tội giết người, tống tiền nàng và định bán nàng cho một nhà chứa ở Cairo. Lulu phản kháng, nàng không thể bán mình – thứ duy nhất thực sự thuộc về nàng. Họ bị ngăn chặn bởi nhóm người trở lại từ các sới bạc, và Lulu đọc được một tờ giấy từ gã lực sỹ, đe doạ sẽ báo về nàng nếu nàng không trả một khoản tiền lớn, các vị khách nói về sự may mắn của họ tại sòng bạc. Khi gã lực sỹ xuất hiện lần nữa, nàng nói rằng nàng đã hết sạch tiền rồi, gã đáp lại rằng nàng và Alwa vẫn sở hữu cổ phiếu đường sắt Jungfrau, và hắn cho nàng hạn tới buổi tối hôm sau phải đưa tiền. Khi hắn đi khỏi, một bức điện được chuyển tới ngân hàng, thị trường cổ phiếu Jungfrau đổ vỡ.

Schigolch xuất hiện, hy vọng dụ dỗ được tiền từ Lulu, và biết được tình trạng khó khăn của nàng, hắn đề nghị đẩy gã lực sỹ ra ngoài cửa sổ nếu như Lulu có thể thu xếp đến căn hộ của hắn vào buổi tối đó. Vì gã lực sỹ đã chán nữ bá tước Geschwitz và việc gã phải phục vụ bà như một trai nhảy, Lulu thấy rằng nàng có thể dẫn gã tới chỗ của Schigolch bằng cách yêu cầu cuộc gặp gỡ với nữ bá tước. Khi Schigolch và Lulu đi khỏi, gã lực sỹ lại xuất hiện và bị Hầu tước tra hỏi, người đang cảm thấy có một đối thủ trong âm mưu tống tiền của mình. Hầu tước nhận thấy rằng linh cảm của mình là đúng và bỏ đi; sau đó Lulu bước vào nói với gã lực sỹ rằng Geschwitz đang đợi gã ở một địa điểm cụ thể; nàng nói thêm, nữ bá tước đã hứa sẽ trả tiền để nàng thu xếp cuộc gặp gỡ, và đó là cách duy nhất mà Lulu có thể lấy tiền cho gã. Gã đồng ý, đi tới phòng ăn, và Lulu gọi Geschwitz để nói rằng vì nàng Geschwitz phải quy phục gã lực sỹ, gã lại xuất hiện để hộ tống nàng ra ngoài. Lulu sau đó sắp xếp thay đổi quần áo với một người giữ ngựa trẻ. Những con bạc đi vào, cãi nhau và chủ ngân hàng phát hiện ra sự vô giá trị của cổ phiếu Jungfrau mà ông đã được chi trả. Bị chấn động vì mất mát, họ bỏ đi. Lulu vội vã nói với Alwa rằng cảnh sát đang trên đường đến chỗ họ và dẫn chàng qua cửa dành cho người hầu như lúc họ đến – và thấy rằng “Lulu” là người giữ ngựa trong bộ trang phục của nàng.

Tiền bạc của họ đã mất, Lulu, Alwa và Schigolch ẩn náu ở một gác xép ở Luân Đôn, nơi Lulu đã bị ép bán thân. Schigolch xô Alwa ra khỏi phòng khi Lulu trở lại với khách hàng đầu tiên của nàng, một giáo sư lập dị rất sợ bị lộ danh tính. Tiếp theo là Geschwitz trung thành, người đã cứu được bức chân dung Lulu. Alwa, rung động bởi bức tranh tả vẻ đẹp lúc trước của Lulu, đã treo nó lên tường, nơi mọi người bước vào chiêm ngưỡng nó. Lulu đi tìm một khách hàng khác và trở về với người đàn ông da đen, người nói rằng bố gã là một quốc vương của một quốc gia châu Phi. Từ chối trả tiền trước, gã ép buộc Lulu và nện cho Alwa một cú khi chàng cản gã lại. Sau khi Schigolch di chuyển xác chết, Geschwitz định tự tử nhưng nhận ra rằng điều đó chả có ý nghĩa gì với Lulu cả. Khi Lulu trở lại với khách hàng thứ ba, nàng giới thiệu Geschwitz là người chị điên rồ của nàng. Người khách hàng tranh cãi về giá cả và định bỏ đi, nhưng Lulu, cảm thấy cần anh ta kinh khủng, nên đã giảm giá. Khi họ đi vào phòng nàng, Geschwitz quyết định trở về Đức và tìm một cuộc sống mới với những gì tốt đẹp dành cho người phụ nữ. Nghe thấy tiếng la hét chết người của Lulu, và khi Geschwitz cố gắng một cách điên cuồng để mở cửa, tên giết người – Jack kẻ đào mỏ – đâm luôn cả nàng bằng dao găm và bực tức tìm một cái khăn để lau sạch máu ở bàn tay gã. Khi gã bỏ đi, Geschwitz hấp hối, thì thầm rằng nàng sẽ được ở gần Lulu khi chết.

Chu Hoàng Bích Vân (nhaccodien.info) dịch