Tác giả: Antonín Dvořák.
Tác phẩm: Serenade cho nhạc cụ hơi giọng Rê thứ, Op. 44, B. 77
Thời gian sáng tác: Năm 1878.
Công diễn lần đầu: 17/11/1878 tại Prague với Prague Provisional Theatre Orchestra dưới sự chỉ huy của nhà soạn nhạc.
Độ dài: Khoảng 24 phút.
Đề tặng: Dvořák đã đề tặng tác phẩm cho nhà phê bình âm nhạc người Đức Louis Ehlert (1825-1884) vì đã ca ngợi các Vũ khúc Slav của ông trên báo chí Đức.
Thành phần dàn nhạc: 2 oboe, 2 clarinet, 2 bassoon, 3 horn, cello, double bass. Ngoài ra có thể có hoặc không contrabassoon.
Tác phẩm có 4 chương:
Chương I – Moderato, quasi marcia
Chương II – Minuetto. Tempo di minuetto
Chương III – Andante con moto
Chương IV – Finale. Allegro molto

Đầu năm 1878 trong một chuyến đi tới Vienna, Dvořák tham dự một buổi hoà nhạc tác phẩm Serenade số 10 giọng Si giáng trưởng “Gran Partita” của Mozart do Vienna Philharmonic biểu diễn. Một tác phẩm độc đáo với thành phần dàn nhạc là sự kết hợp giữa bộ hơi và dàn dây. Ông ngay lập tức bị tác phẩm này cuốn hút và sau khi trở về Prague đã sáng tác một bản Serenade của riêng mình cũng với sự hoà trộn giữa các nhạc cụ bộ gỗ cùng cello và double bass chỉ trong vòng 2 tuần lễ. Ngay cả vào thời của Dvořák, cũng rất khó tìm được một bản nhạc tương tự như vậy. Ta có thể coi bản Serenade số 2 giọng La trưởng, Op. 16 của Brahms là một trường hợp, mặc dù quy mô của tác phẩm này lớn hơn bản Serenade của Dvořák.

Tổng phổ bản Serenade cho nhạc cụ hơi của Dovrak (hay còn gọi là Serenade cho nhạc cụ hơi, cello và double bass) gồm có 2 oboe, 2 clarinet, 2 bassoon và 3 horn với 2 nhạc cụ dây cello và double bass được thêm vào để tăng bè trầm cho tác phẩm. Về phần contrabassoon, Dvořák lưu ý rằng có thể có hoặc không (ad libitum) vì không phải lúc nào cũng có được nhạc cụ này vào thời điểm bấy giờ. Nhà soạn nhạc cũng bỏ qua âm vực cao với flute, cũng giống như cách mà Mozart đã thực hiện gần 100 năm trước đó.

Dvořák viết tổng cộng hai bản serenade, bản dành cho dàn dây trước đó ở giọng Mi trưởng, Op. 22 được ông sáng tác vào năm 1875. So với tác phẩm đầy thanh lịch này, Dvorák đã viết tác phẩm Serenade dành cho nhạc cụ hơi bằng một tinh thần dân tộc Séc nhiệt thành và chắc chắn tông màu chủ yếu của các nhạc cụ hơi đã củng cố khí thế đó một cách hiệu quả.

Chương I ở dạng hành khúc, bày tỏ lòng kính trọng của Dvořák đối với Mozart, người cũng thường xuyên tổ chức các cuộc diễu hành để giới thiệu các bản Seranade của mình. Về mặt hình thức, chương nhạc có thể là hậu duệ của thời kỷ Cổ điển, nhưng âm nhạc hoàn toàn chứa đựng những nhịp điệu và hoà âm của âm nhạc dân gian Slav. Âm nhạc ở giọng chính Rê thứ và cũng là chương nhạc duy nhất ở giọng thứ. Chương nhạc bắt đầu với một chủ đề mạnh mẽ được toàn bộ dàn nhạc chơi. Sau đó là một khoảng dừng ngắn, tiếp theo đoạn giữa có âm hưởng nhẹ nhàng hơn. Chủ đề đầu tiên được lặp lại, sau đó cuộc hành quân kết thúc, chương nhạc kết thúc trong tĩnh lặng.

Chương II được Dvořák ghi chú là Minuetto, có lẽ là để hoài niệm về một thời huy hoàng của điệu nhảy này trong quá khứ. Bởi vì thực chất, chương nhạc bao gồm hai điệu mua dân gian Czech. Đầu tiên là Sousedská, một điệu nhảy chậm ở nhịp ¾ khá giống với Ländler của Áo, thoải mái, vui tươi, nhàn nhã. Phần trio là điệu Furiant, có sự pha trộn giữa nhịp 2/4 và ¾. Âm nhạc trở nên mãnh liệt hơn.

Chương III Andante là một khúc song tấu dài, lãng mạn, chủ yếu diễn ra giữa oboe và clarinet. Âm nhạc thanh thản, mang màu sắc đồng quê. Một chương nhạc vô cùng đáng yêu, mang đúng màu sắc serenade, như một ca khúc trữ tình về đêm. Đoạn mở đầu chậm rãi gợi nhớ lại chương chậm trong bản serenade dành cho nhạc cụ hơi giọng Đô thứ, K. 388/384a của Mozart.

Chương IV đã xoá tan đi không khí dịu dàng của chương trước. Âm nhạc trở nên mạnh mẽ hơn trong hình thức của một rondo. Chương nhạc bắt đầu với sự tái hiện nhanh chủ đề diễu hành đầu tiên ở chương I. Tiết tấu chương nhạc giống như một polka, một điệu nhảy dân gian khác của Czech. Trong phần giữa xuất hiện những đoạn chen nhẹ nhàng hơn. Trong phần cuối, chủ đề hành quân xuất hiện trở lại theo đúng nghĩa đen, khiến tác phẩm trở thành một vòng tuần hoàn hoàn hảo. Nhịp độ tăng dần trong phần cuối, dẫn đến một cái kết tươi vui ở giọng Rê trưởng.

Bản Serenade sau khi công diễn đã được đón nhận rất nồng nhiệt. Một năm sau khi ra mắt, nhà soạn nhạc, nhạc trưởng người Đức Hermann Krigar đã nhận xét: “Cách diễn đạt nghệ thuật tuyệt vời, những giai điệu hấp dẫn và những nhịp điệu hài hoà cảm động mà nhà soạn nhạc đã cố ý sắp đặt theo ý của mình”. Brahms sau khi thưởng thức tác phẩm đã viết thư cho Joseph Joachim vào tháng 5/1879: “Anh hãy nghe Serenade cho nhạc cụ hơi của Dvořák. Tôi hi vọng anh cũng thích nó nhiều như tôi… Sẽ rất khó để khám phá ra một ấn tượng tươi mới và tốt đẹp hơn về một tài năng dồi dào và quyến rũ. Hãy để tác phẩm đó chơi cho anh nghe, tôi cảm thấy rằng mọi người đều muốn biểu diễn nó”.

Ngọc Tú (nhaccodien.info) tổng hợp

Nguồn:
liverpoolhilharmonic.com
antonin-dvorak.cz
juilliard.edu