Thông tin chung
Tác giả: Johann Sebastian Bach.
Tác phẩm: Harpsichord Concerto số 2 giọng Mi trưởng, BWV. 1053
Thời gian sáng tác: Khoảng thời gian 1738-1739.
Độ dài: Khoảng 19 phút.
Tác phẩm có 3 chương:
Chương I – Allegro
Chương II – Siciliano
Chương III – Allegro
Thành phần dàn nhạc: Harpsichord độc tấu, dàn dây và bass continuo.
Giống như tất cả các harpsichord concerto khác, bản số 2 giọng Mi trưởng, BWV. 1053 cũng là tác phẩm được chuyển soạn từ một concerto dành cho nhạc cụ khác nay đã bị thất lạc, nhiều khả năng là oboe concerto mặc dù có học giả khác cho rằng đó là organ concerto. Oboe chiếm một vị trí quan trọng trong các cantata, passion và oratorio và là nhạc cụ chơi obbligato (bắt buộc) ưa thích của Bach. Màu sắc của oboe rất đa dạng, thường được sử dụng để miêu tả những giai điệu đau buồn, ăn năn cũng như thể hiện không khí đồng quê và niềm vui trên thiên đàng. Chính vì vậy, thật bất ngờ khi ngày nay không còn lưu giữ bất kỳ một concerto nào của Bach dành cho nhạc cụ này độc tấu. Nhờ công sức của các nhà nghiên cứu âm nhạc, chúng ta biết được rằng chúng đã từng được sáng tác nhưng đã bị thất lạc và tồn tại đến ngày nay dưới dạng chuyển soạn cho các nhạc cụ khác. Các harpsichord concerto này có lẽ đã được sáng tác ra để nhà soạn nhạc hoặc một trong những người con trai của ông biểu diễn với Collegium Musicum ở Leipzig.
Tất cả các chương nhạc của harpsichord concerto số 2 đều có những nét nhạc từng được xuất hiện trước đó. Công việc Kapellmeister (phụ trách âm nhạc) mà Bach đảm nhiệm trong nhiều năm tạo ra một áp lực rất lớn về mặt sản lượng âm nhạc cũng như khả năng sáng tạo lên nhà soạn nhạc nên việc sử dụng lại các chất liệu âm nhạc trước đó rất phổ biến trong suốt cuộc đời của ông. Hai chương đầu tiên của tác phẩm nhắc lại tương ứng sinfonia và aria “Stirb in mir, Welt” của cantata Gott soll allein mein Herze haben (Chỉ có Chúa mới có được trái tim tôi), BWV. 169 và chương cuối là sự tái tạo sinfonia của cantata Ich geh und suche mit Verlangen (Tôi đi và khao khát tìm kiếm), BWV. 49 (tất cả đều được sáng tác vào năm 1726). Hầu hết các giai điệu được Bach tái sử dụng này đều được chơi trên organ trước đó và có sự khác biệt khá rõ nét. Ở tay phải, dòng giai điệu trở nên phức tạp và có sự trang trí phong phú hơn nhiều trong khi với tay trái, dải âm trầm được thay thế bằng một kết cấu dày đặc hơn. Đồng thời, ở dàn nhạc, Bach đã giảm bớt nhạc cụ bè trầm và tăng cường các nhạc cụ có âm vực cao để tạo ra sự cân bằng với harpsichord. Phong cách này đã được nhà soạn nhạc định hình, tạo ra sự khác biệt so với harpsichord concerto số 1, BWV. 1052 và Bach đã tiếp tục sử dụng sau đó trong các tác phẩm BWV. 1054-1057. Đây là concerto dài nhất của Bach và về mặt cấu trúc, là concerto mang phong cách hiện đại, hướng tới tương lai nhất của nhà soạn nhạc.
Phân tích
Chương I
Chương I được sáng tác ngắn gọn nhưng chứa đựng nhiều chi tiết phức tạp và khéo léo. Chương nhạc là sự kết hợp giữa da capo (ABA) với ritornello (những đoạn nhạc được lặp lại liên tục/điệp khúc) quen thuộc trong các concerto thời kỳ này. Chương nhạc sử dụng nhiều sự chuyển giọng mạo hiểm, có ba đoạn ritonello được tạo nên với hai sự ngắt quãng dành cho phần độc tấu của harpsichord, tạo nên ấn tượng về những gì sẽ phát triển thành phần phát triển và phần tái hiện, báo trước hình thức sonata của thời kỳ Cổ điển.
Chương II
Chương II chậm là một Siciliano trữ tình, gần như lãng mạn, rất được yêu thích trong thời kỳ Baroque ở giọng thứ tương ứng, Đô thăng thứ. Chương nhạc có dạng da capo, mang một không khí đẹp đẽ, đầy ám ảnh bắt đầu với giai điệu của dàn dây trên phần đệm đến từ những hợp âm rải của nghệ sĩ độc tấu. Và rồi sau đó, harpischord tiếp nhận giai điệu du dương này, triển khai nó trong phần còn lại của chương nhạc và chỉ chuyển lại cho dàn nhạc trước khi kết thúc chương.
Chương III
Chương III trở lại giọng chủ Mi trưởng với hình thức tương tự chương I, là sự kết hợp giữa da capo và ritonello nhưng được chuyển sang nhịp 3/8 thay vì 4/4. Chương nhạc mang một không khí vui nhộn và được coi là một trong những thách thức lớn nhất về mặt kỹ thuật trong toàn bộ các concerto của Bach. Nghệ sĩ độc tấu phải vượt qua thách thức của những nốt móc kép xen kẽ với chùm ba các nốt móc kép. Trong cantata gốc “Ich geh und suche mit Verlangen”, lời hát ca ngợi hạnh phúc và niềm vui của tình yêu và chương nhạc này đã phản ánh rõ rệt tinh thần đó.
Ngọc Tú (nhaccodien.info) tổng hợp
Bình luận Facebook