Nội dung
TIỂU SỬ
Giọng mezzo-soprano (nữ trung) Elena Obraztsova được coi là ca sĩ hàng đầu của nền opera Liên Xô trong thập niên 70, 80 của thế kỉ 20. Sau một buổi biểu diễn của bà tại Pháp, tạp chí France Soir đã viết: “nếu bạn chỉ một lần nghe bà hát thôi, bạn sẽ nghiện giọng hát bà cả đời!”. Và có lẽ bà là người đầu tiên của nước Nga kể từ thời Feodor Chaliapin huyền thoại trở thành một trong những ca sĩ xuất sắc nhất trên thế giới.
Elena Obraztsova sinh ngày mùng 7 tháng 7 năm 1939 (có tài liệu nói rằng năm 1937) tại thành phố Leningrad (St. Peterburg), Liên Xô. Thuở nhỏ, Lena và gia đình có một cuộc sống cơ cực, vất vả vì sự bao vây của phát xít Đức trong cuộc chiến tranh thế giới thứ 2. Chính cuộc bao vây này đã cướp đi sinh mạng người bà của Lena. Sau khi chiến tranh kết thúc, cha cô từ chiến trường trở về và một cuộc sống mới của gia đình bắt đầu. Lena được gửi vào nhà trẻ và chính tại đây, cô bé bắt đầu bộc lộ niềm yêu thích ca hát và giấc mơ trở thành ngôi sao opera của mình. Người phụ trách nhà trẻ chính là người đầu tiên nhận ra năng khiếu của Lena khi thấy cô bé hát rất chính xác những bản Waltz của Johann Strauss mà Lena nghe được từ chiếc loa phóng thanh gần nhà trẻ. Mẹ cô được người phụ trách nhà trẻ nói lại điều này nhưng bà không để ý đến. Cha của Lena, một kĩ sư lành nghề, chơi được một vài nhạc cụ đồng thời là ca sĩ nghiệp dư giọng baritone trong một lần đi công tác ở Ý mang về một số đĩa nhạc và từ đó đối với cô, giọng hát của các ca sĩ nổi tiếng như Caruso, Gigli hay Galli-Curci trở nên rất quen thuộc.
Từ năm 1948 đến năm 1954, Lena theo học trong Dàn hợp xướng trẻ em tại Cung thiếu nhi Leningrad. Người sáng lập và lãnh đạo Dàn hợp xướng là Maria Zarinskaia. Obraztsova nhớ lại người thầy đầu tiên của mình: “Zarinskaia là một con người và một nhà giáo lỗi lạc. Bà đã cho tôi thêm tình yêu đối với thế giới thanh nhạc và là người đầu tiên cho tôi niềm tin rằng tôi sẽ trở thành ca sĩ”.
Trở thành diễn viễn đơn ca của Bolshoi, Moscow, Obraztsova cùng với nhà hát đã đi biểu diễn nhiều nơi trên thế giới, trong đó có buổi biểu diễn đáng nhớ tại La Scala, Milan trong mùa diễn 1964 – 1965. Tại đây, bà đã vào vai Marfa vở opera Khovanshchina của Mussorgsky. Obratsova đã để lại những dấu ấn đầu tiên của mình trên sân khấu quốc tế. Sau đó là sự xuất hiện và chinh phục khán giả tại những thành phố lớn và thủ đô các nước như Paris, London, Vienna, Munich, Hamburg, Salzburg, Prague, Berlin, Barcelona, New York, San Francisco, Tokyo, Buenos Aires. Các chuyến lưu diễn này đã mang lại vinh quang cho Obraztsova như là một ngôi trong những ngôi sao sáng nhất trên bầu trời opera đương thời.
Tạo hóa đã ban tặng cho Obraztsova một giọng hát có vẻ đẹp hiếm có với âm sắc của đàn organ, khỏe mạnh, dày dặn và tràn đầy kịch tính. Bên cạnh đó là một ngoại hình rất phù hợp với sân khấu opera. Tất cả những điều này đã tạo điều kiện cho người nghệ sĩ thực hiện các vai diễn hết sức điêu luyện, diễn cảm và thuyết phục.
Ở Obraztsova, âm nhạc là một sự hiến dâng vô điều kiện. Đối với bà hát không phải chỉ là một nghề mà là nội dung và ý nghĩa cao cả của cuộc đời. Chính vì vậy nghệ thuật xử lí vai diễn của bà đã toát lên sức mạnh với sự lôi cuốn mãnh liệt, thu phục hoàn toàn người nghe. Giọng hát của Obraztsova thể hiện một quyền lực tối cao đối với tâm hồn người nghe, một cá tính có sức thu hút đầy ma thuật.
Năm 1970 là một năm quan trọng đối với Obraztsova và là một bước ngoặt trong sự nghiệp biểu diễn của bà. Trong năm này, Obraztsova đã giành được giải nhất tại cả 2 cuộc thi quốc tế: cuộc thi mang tên Tchaikovsky lần thứ 4 tại Moscow (nhưng là lần thứ 2 dành cho thanh nhạc) và cuộc thi Francisco Viñas tại Barcelona. Trong đó, người ngồi ghế Trưởng ban giám khảo tại cuộc thi Tchaikovsky chính là Maria Callas huyền thoại. Chính những giải thưởng này đã khẳng định thêm tên tuổi và tài năng của Obraztsova và bà đã trở thành giọng ca số một của nền thanh nhạc Xôviết.
Rất thành công với những vai giọng mezzo-soprano trong các vở opera của các nhạc sĩ Nga nhưng nếu chỉ có vậy thì Obraztsova sẽ không bao giờ trở thành một ca sĩ tầm cỡ thế giới. Các nhà phê bình âm nhạc của Nga và thế giới đều nhận xét rằng trong Obraztsova tiềm ẩn “một truyền thống văn hoá châu Âu”. Điều này có căn nguyên của nó. Chính thành phố Leningrad – thủ đô của phương Bắc – nơi mà văn hóa châu Âu ảnh hưởng đến nước Nga mạnh mẽ nhất là nền tảng cho sự phát triển của bà.
Với vai Countess (The Queen of Spades), một vai diễn với tính cách yếu đuối nhưng không chịu khuất phục, Obraztsova đã trở thành biểu tượng của Leningrad với cách xử lí tinh xảo và vô cùng lôi cuấn. Trong các romance của Dargomigsky, Obraztsova đã làm sống lại không khí St. Peterburg nóng bỏng thời xa xưa, thời mà Dostoievsky và Blok đã sống. Nhiều người gọi St. Peterburg là thành phố Ý và ta có thể dễ dàng nhận ra trong giọng hát của Obraztsova tình cảm Ý đã trở thành một sự thể hiện rất tự nhiên. Chúng ta có thể nhớ lại các vai Amneris, Acuzena, Ulrica hay Eboli. Nhưng ta còn có thể thấy sự cạnh tranh giữa hình tượng St. Peterburg và hình tượng Pháp qua các vai Carmen và Charlotte. Trong vai Carmen thì chúng ta nghe thấy trước tiên là âm điệu Pháp và với Charlotte thì đó là chủ nghĩa lãng mạn Pháp.
Nhưng Obraztsova sống ở Moscow và bà đã chọn Nhà hát lớn Moscow là nhà hát của cuộc đời mình. Tại đây đã sinh ra vai diễn “tủ” của Obraztsova – Marfa trong Khovanchina của Mussorgsky, một vai diễn vô cùng kịch tính đã trở thành biểu tượng của nền Opera Nga trong nhiều năm tháng. Cũng tại đây, số phận đã gắn bó Obraztsova với Georgy Sviridov và bà đã trở thành người tuyên truyền tích cực các sáng tác của một trong những nhạc sĩ Nga độc đáo nhất thế kỉ 20. Những buổi biểu diễn các tác phẩm của Sviridov giữa Obraztsova với Sviridov (đệm piano) đã trở thành sự kiện trong đời sống âm nhạc Moscow lúc bấy giờ. Đặc biệt cần nhấn mạnh đến sự thể hiện của Obraztsova trong tổ khúc thanh nhạc của Sviridov – 10 bài hát viết theo lời thơ của Blok (1980) mà tác giả đã đề tặng ca sĩ cùng với những bản trường ca viết theo lời thơ của Esenhin (1983) – “Cast of Russian” phối lại cho giọng Mezzo-soprano dành riêng cho Obraztsova.
Có thể khẳng định một điều rằng trong thập niên 70 và những năm đầu thập niên 80 của thế kỉ 20, Obraztsova là ca sĩ của Liên Xô được xuất ngoại biểu diễn nhiều nhất. Và cùng với những tên tuổi như Mravinsky, Kondrashin, Rozhdestvensky, Oistrakh, Kogan, Richter, Gilels hay Rostropovich, Obraztsova đã góp phần làm thế giới biết đến một nền âm nhạc cổ điển hùng mạnh của đất nước Xôviết. Obraztsova đã có những buổi ra mắt đầy ấn tượng tại các nhà hát và festival âm nhạc nổi tiếng nhất trên thế giới như Vienna Staatsoper (Carmen, 1975); La Scala (Charlotte, 1976); Metropolitan Opera (Amneris, 1976); Festival tại Salzburg (Eboli, 1978); Covent Garden (Acuzena, 1981)… Bên cạnh các buổi biểu diễn opera, Obraztsova còn tham gia trong rất nhiều concert với một danh mục biểu diễn khá đồ sộ, với các tác phẩm của trên 100 nhạc sĩ như: Glinka, Dargomizhsky, Rimsky-Korsakov, Mussorgsky, Tchaikovsky, Rachmaninov, Prokofiev, Sviridov, Bach, Handel, Mozart, Beethoven, Schubert, Schumann, Wagner, Mahler, Donizetti, Verdi, Puccini, Berlioz, Bizet, Fauré, Poulenc, de Falla, Granados… Và ta cũng không thể quên được sự tham gia của Obraztsova trong các oratorio, cantata, mass và nhiều tác phẩm lớn dành cho thanh nhạc khác nữa.
Chính trong những buổi biểu diễn này Obrzatsova đã có cơ hội cộng tác với những nhạc trưởng và ca sĩ hàng đầu trên thế giới. Ta có thể đến: Karajan, C. Kleiber, Abbado, Levine, Barenboim, Muti, Giulini, Sinopoli, Pretre, Maazel; Sutherland, Caballe, Scotto, Cotrubas, Freni, Kabaivanska, L. Price, Marton, Verrett, Ricciarelli, Tomowa-Sintow, Popp, Mitchell, Bergonzi, Kraus, Vickers, Pavarotti, Domingo, Carreras, Aragall, Bonisolli, Shicoff, Cappuccilli, J. Pons, Milnes, Bruson, van Dam, Ghiaurov, Manuguerra, Sereni, R. Raimondi, Talvela, Nucci, Lloyd. Và tất nhiên là không thể không nhắc đến những tên tuổi tại Liên Xô nói chung và Nhà hát lớn Moscow nói riêng – mà Obraztsova là một thành viên thường trực: Rozhdestvensky, Svetlanov, Temirkanov, Gergiev; Vishnevskaya, Nesterenko, Atlanov, Kasrashvili, Mazurok …
cobeo tổng hợp