Điệu thức là gì? – Leonard Bernstein

Bernstein đề cao giá trị của các nhà giáo âm nhạc và tôn vinh những người đã nâng đỡ và dạy cho ông về âm nhạc

Biên soạn do Leonard Bernstein
Được phát lần đầu trên đài CBS ngày 23/11/1966

Biên dịch: Lê Tuấn Hiệp

Các bạn trẻ thân mến, tôi hạnh phúc và tự hào chào đón bạn đến mùa thứ mười của chúng tôi của Chuỗi hòa nhạc dành cho người trẻ. Hãy tưởng tượng, đã cả thập kỷ chúng tôi chơi và nói về âm nhạc cho bạn. Và tôi không biết bạn đã thực sự học được bao nhiêu, nhưng tôi thích nghĩ rằng chúng ta phải làm điều gì đó đúng đắn, bởi vì đây là mùa thứ mười của chúng ta. Và để tăng thêm không khí lễ hội, đây cũng là mùa đầu tiên trong đó tất cả các chương trình sẽ được xem trên TV màu, đó là lý do tại sao tôi đeo chiếc cà vạt sặc sỡ hợp mốt này.

Và điều đó đưa chúng ta đến chủ đề: Điệu thức là gì? Vì một điều, điệu thức âm nhạc không liên quan gì đến cà vạt, hay váy vóc, hay thậm chí hình dáng của một loại âm nhạc. Điệu thức chỉ đơn giản là âm giai, mặc dù có lẽ không phải là những âm giai mà bạn thực hành trên cây đàn piano của mình. Chúng đúng hơn là những âm giai đặc biệt. Và tôi sẽ không làm phiền bạn với chúng nếu không vì vì một sự cố xảy ra vài tháng trước. Một ngày nọ, cô con gái mười bốn tuổi, Jamie tình cờ hỏi tôi: Tại sao một bài hát nào đó của The Beatles có hòa âm vui nhộn như vậy. Cô ấy dường như không thể tìm thấy hợp âm phù hợp trên cây guitar. Và tôi bắt đầu giải thích cho cô ấy rằng bài hát là có tính điệu thức. Đó là, nó dựa trên cái được gọi là điệu thức. Và tôi cho cô ấy xem các hợp âm phát ra từ điệu thức đó và cô ấy phấn khích đến mức muốn biết ngày càng nhiều về nó, cho đến khi cuối cùng cô nói: ‘Tại sao không kể tất cả điều này ở Chương trình dành cho Người trẻ?’ ‘Chưa ai từng nghe nói về điệu thức cả! ‘ Chà, tôi nghĩ, Jamie chỉ là một người yêu âm nhạc tự nhiên với bài học piano hàng tuần thông thường, và nếu cô ấy thấy phần này hấp dẫn, tại sao bạn lại không? Vì vậy, giờ đây, và bạn có thể đổ lỗi tất cả cho Jamie.

Ok, chúng ta đều biết một điệu thức là một âm giai. Nhưng, trước hết, âm giai là gì? Tôi chắc bạn biết, nhưng có lẽ bạn chưa bao giờ thử diễn đạt nó thành lời. Vâng, âm giai chỉ đơn giản là một cách chia khoảng cách giữa nốt nhạc bất kỳ. Và cùng một nốt lặp lại một quãng tám cao hơn. Sự phân chia nổi tiếng và thường được sử dụng nhất của phạm vi quãng tám này trong âm nhạc phương Tây là cái mà chúng ta gọi là âm giai trưởng. Tôi đoán tất cả các bạn đều biết điều đó. Và một trong những cái nổi tiếng khác là âm giai thứ.

Tôi đoán bạn cũng biết điều đó. Sự khác biệt giữa trưởng và thứ là gì? Nhiều người cho rằng khác biệt duy nhất là âm giai trưởng nghe vui tai, và âm giai thứ có gợi cảm giác buồn. Điều đó đôi khi đúng, nhưng không phải lúc nào cũng vậy. Sự khác biệt thực sự là sự sắp xếp của các quãng bạn có nhớ chúng ta đã đào sâu vào quãng như thế nào mùa trước không? Và bạn có nhớ chúng ta đã tìm ra quãng nhỏ nhất là khoảng cách từ bất kỳ nốt nào đến hàng xóm gần nhất của nó được gọi là nửa cung. Ví dụ, từ Đô đến Đô thăng là nửa cung. Và từ Đô thăng đến Rê lại là một nửa cung. Vì vậy, có thể hiểu rằng từ Đô thẳng đến Rê là một cung hoàn chỉnh, vì hai nửa cung tạo nên một cung. Hiểu chứ? Tốt.

Toàn bộ âm giai Đô trưởng là không có gì ngoài một loạt cung và nửa cung được sắp xếp theo thứ tự đặc biệt: đầu tiên là hai quãng một cung, 1 , 2, rồi nửa cung, then ba quãng một cung, và nửa cung. Đó là âm giai trưởng. Âm giai thứ gần như giống hệt về cách sắp xếp các quãng, sự khác biệt chính là ở nốt thứ ba của âm giai, trong âm giai thứ thì thấp hơn nửa cung, vì thế âm giai thứ nghe như thế này: Và không quan trọng bạn bắt đầu ở Đô hay Mi giáng hay Đô thăng, bạn luôn có thể nhận được một âm giai trưởng hoặc thứ bằng cách tuân theo chính xác sự sắp xếp của các quãng. Ví dụ, âm giai trưởng bắt đầu trên Fa thăng. Nó được gọi là Fa thăng trưởng. Đây là Fa thăng thứ. Và đây là âm giai trưởng bắt đầu từ Si giáng, đó gọi là Si giáng trưởng. và đây là Si giáng thứ, và cứ như thế. Nhưng điều quan trọng cần nhớ là hai loại âm giai, trưởng và thứ, là những điệu thức. Điệu thức trưởng và điệu thức thứ, hai trong số nhiều điệu thức.

Bây giờ trước khi tôi nói với bạn bất cứ điều gì khác về điệu thức, chúng tôi sẽ chơi cho bạn một bản nhạc ngắn nhưng tuyệt vời của nhà soạn nhạc vĩ đại người Pháp Debussy. Tác phẩm hoàn toàn dựa trên các điệu thức không phải trưởng lẫn thứ. Tác phẩm tuyệt vời này, được gọi là ‘Lễ hội’ (Festival), hay, trong tiếng Pháp, ‘Fétes’, sử dụng tất cả các loại điệu thức khác, tất nhiên, bạn sẽ chưa biết về nó. Bạn sẽ chỉ nghe những âm thanh đẹp đẽ có vẻ hơi lạ và gây nhột tai. Nhưng chúng ta sẽ chơi lại nó sau, ở đoạn kết chương trình, và tôi chắc chắn rằng sau đó bạn sẽ có thể nhận biết hầu hết những điều đặc biệt đang diễn ra. Vì vậy, trong thời điểm này, chỉ cần tận hưởng nó và tưởng tượng một lễ kỷ niệm ban đêm lộng lẫy, với ánh đèn màu và đèn lồng ở khắp mọi nơi, pháo hoa tuyệt đẹp trên bầu trời, và mọi người nhảy múa trong trang phục lâu đời. Và đột nhiên, ở giữa bản nhạc, nhạc khiêu vũ bị ngắt, chúng ta mơ hồ nghe thấy một cuộc diễu hành ở đằng xa. Cuộc diễu hành giống như âm nhạc ngày càng gần hơn, và cuối cùng khi nó đến trong tất cả vinh quang nhạc khiêu vũ và nhạc diễu hành được nghe cùng nhau trong một sự pha trộn thú vị của âm thanh hỗn độn. Và cuối tác phẩm, trời tối dần, đám đông vãn đi, âm nhạc cũng vậy và tất cả kết thúc trong lời thì thầm, với một, hai tiếng vọng của lễ hội đêm đang lơ lửng trong không khí.

Đây là ‘Fétes’ của Debussy. Tác phẩm thú vị vừa rồi như thế nào? Nó làm tôi thực sự nổi da gà. Rất nhiều phấn khích trong đó đến từ thực tế rằng nó sử dụng những âm giai hay điệu thức kỳ lạ, không phải trưởng lẫn thứ. Ví dụ, ngay từ đầu, xuất hiện giai điệu khiêu vũ xoắn ốc thoạt nghe như thể nó ở điệu thứ thông thường. Trên thực tế, năm nốt nhạc đầu tiên của nó chính xác là năm nốt đầu tiên của âm giai thứ: Nhưng sau đó đến bước ngoặt. Những nốt này không thuộc về bất kỳ âm giai thứ nào chúng ta biết. Nó là âm giai gì?

Đáp án: Nó là âm giai của điệu thức Dorian. Đừng để điều đó hạ gục bạn: giữ bình tĩnh, ngồi xuống, và hãy lặng lẽ tìm hiểu điệu thức Dorian này là gì, và tại sao nó nghe rất đặc biệt. Từ Dorian rõ ràng xuất phát từ tiếng Hy Lạp. Và trên thực tế, cũng như tất cả điệu thức khác chúng ta sắp khám phá, đều có nguồn gốc từ âm nhạc của Hy Lạp cổ đại. Ta không biết nhiều về âm nhạc Hy Lạp cổ. Những gì ta biết là rằng các điệu thức Hy Lạp cuối cùng đã đến Rome và được chấp nhận bởi nhà thờ Công giáo La mã trong suốt thời Trung Cổ dưới hình thức hơi khác. Nhưng nhà thờ vẫn giữ tên Hy Lạp cũ cho các điệu thức: Dorian, Phrygian, Lydian, Mixolydian, Aeolian, Locrian, and Ionian. Chúng là những cái tên khó. Tôi biết. Nhưng chúng dễ hiểu hơn nhiều so với cách phát âm tên của chúng. Và ngày nay chúng vẫn được sử dụng trong nhà thờ Công giáo khắp thế giới, trong những bài thánh ca được gọi là Bình ca (plainsong).

Đây là một ví dụ nhỏ về bình ca, với điệu thức Dorian: ‘Miserere’ ‘Amen’ ‘Alleluia’

Nó không đẹp sao? Và tôi … Tôi cá là bạn không biết họ cũng có thể hát? Bạn vừa chứng kiến sự ra mắt của một hợp xướng tuyệt vời. Dù sao. Âm nhạc đó ở điệu thức Dorian, Và sử dụng chính xác cùng âm giai, cùng cách sắp xếp quãng, như Debussy sử dụng trong ‘Fétes’. Nhưng âm giai đó là gì? Ah, rất đơn giản, để tìm điệu thức Dorian trên piano, tất cả những gì bạn phải làm là bắt đầu từ nốt Rê và chỉ chơi nốt trắng cho đến nốt D tiếp theo. Và bạn đã có nó. Thật đơn giản! Điều đó cũng đúng với tất cả điệu thức nhà thờ khác, nhân tiện, tất cả đều được tìm thấy bằng cách bắt đầu từ nốt trắng nhất định và tạo âm giai chỉ bằng các nốt màu trắng đi lên. Đó là may mắn sao? Chúng tôi đặc biệt may mắn với điệu thức Dorian, bởi vì nó bắt đầu bằng D, và D là chữ cái đầu tiên của từ Dorian!

Vì vậy, bạn không có lý do gì để quên cách tìm điệu thức này trên piano của bạn: Dorian, chữ D viết hoa, nốt D, đi lên các nốt trắng: Và đấy

Một tác phẩm khác trong điệu thức Dorian Tôi tự hỏi bạn biết nó không. ‘Every time I think that I’m the only one who’s lonely.’ ‘Someone calls on me.’ ‘And every now and then I spend my time at rhyme and verse.’ ‘And curse those faults in me.’ ‘And then along comes Mary.’ Along… ‘Along Comes Mary’, ở điệu thức Dorian cổ xưa và đáng kính cùng một điệu thức mà ta vừa nghe ở Debussy và trong bài thánh ca đơn giản. Ai nghĩ ra nó? Điệu thức Hy Lạp cũ đó đang làm gì trong nhạc pop ngày nay? Tôi sẽ nói cho bạn.

Từ thời của Bach cho đến đầu thế kỷ của chúng ta khoảng hai trăm năm âm nhạc phương Tây của chúng ta hầu như chỉ dựa trên hai điệu thức trưởng và thứ. Bây giờ tôi không thể đi sâu vào lý do tại sao, nhưng đó là sự thật. Vì hầu hết âm nhạc ta nghe trong các buổi hòa nhạc ngày nay được viết trong khoảng thời gian hai trăm năm đó, chúng ta có thể nghĩ rằng tất cả là điệu thức trưởng và thứ. Nhưng lịch sử của âm nhạc dài hơn nhiều so với chỉ hai trăm năm. Có rất nhiều bản nhạc được hát và chơi trước Bach, sử dụng các kiểu điệu thức khác. Và trong âm nhạc của thế kỷ của chúng ta, khi các nhà soạn nhạc cảm thấy mệt mỏi vì bị mắc kẹt với trưởng và thứ mọi lúc, đã có sự hồi sinh lớn của các điệu thức trước Bach. Đó là lý do Debussy sử dụng chúng rất nhiều, và các nhà soạn nhạc hiện đại khác như Hindemith và Stravinsky, và hầu như tất cả nhạc sĩ trẻ của nền âm nhạc pop sôi động ngày nay. Các điệu thức đã cung cấp âm thanh tươi mới, sự giải thoát khỏi cái cũ, khỏi điệu thức trưởng và thứ bị dùng quá mức. Chẳng hạn, nếu phần mở đầu điệu swing của ‘Along Comes Mary’ đã được viết theo điệu thức thứ một cách thông thường, nó sẽ giống như thế này. Kiểu “Square dance”, đúng không? Thật bình thường. Nhưng, Có một cú hích trong nó, và cú hích đó là Dorian. Bạn thấy đó, điệu thức Dorian này gần giống như điệu thức thứ thông thường, nhưng không hoàn toàn. Và điều đó tạo nên sự khác biệt lớn. Chính nó mang lại cho âm nhạc một cảm giác cổ xưa, nguyên thủy, phương Đông. Đó là lý do bài thánh ca đơn giản ta đã nghe lại rất xúc động, cổ xưa đến mức dường như vượt thời gian.

Đó là lý do giai điệu trong ‘Fétes’ của Debussy có vẻ kỳ lạ và khác thời đại. Và đó là lý do tại sao ‘Along Comes Mary’ nghe rất nguyên thủy và trần tục. Ngược lại, nghe phần mở đầu Bản giao hưởng thứ sáu của Sibelius, cũng ở điệu thức Dorian. Và xem nếu bạn có thể cảm thấy phẩm chất cổ xưa, vô tận, nghiền ngẫm như thế một lần nữa chỉ là lần này từ những khu rừng hẻo lánh, hiu quạnh của Phần Lan: Bạn hiểu điều tôi muốn nói về cảm giác đặc biệt của điệu thức Dorian chứ? Bạn bắt đầu nghe thấy âm thanh đó trong tai mình không? Chúng ta hãy tìm hiểu kỹ thuật trong một phút, và tìm ra chính xác điều gì đã mang lại cho chúng ta cảm giác này. Như chúng ta biết, điệu thức Dorian này gần như giống điệu thức thứ thông thường với một sự khác biệt rất lớn: ở điệu thức thứ nốt thứ bảy được gọi là ‘dẫn tông’, bởi vì nó dẫn ta về chủ âm, đó là Rê. Và nốt dẫn tông đó kéo ta về chủ âm bằng quãng nhỏ nhất có thể, cụ thể là một nửa cung. Bạn thấy đó. ‘Amen.’ Như thể nốt dẫn tông đó đang yêu chủ âm và bị kéo về phía đó. Nó muốn ôm lấy, muốn đến đó, và nó làm được. Nhưng trong điệu thức Dorian, nốt thứ 7 là thấp hơn nửa cung, giữa nó và chủ âm cách nhau 1 cung. Vì vậy, dường như lực dẫn không mạnh mẽ. Đó không là tình yêu với chủ âm. Nó đủ thân thiện, nhưng nó chỉ muốn bắt tay. Bạn có cảm thấy nghe có vẻ trang trọng, kỳ lạ và điệu thức không? Giây phút chúng ta nghe ‘Amen’, chúng ta cảm thấy đằng sau nó sức nặng của nhiều thế kỷ, của một nền văn hóa khác, lâu đời hơn, phương Đông hơn. Bach chưa bao giờ viết ‘Amen’ như thế, và Beethoven hay Brahms cũng vậy. Nhưng trong thế kỷ của chúng ta, nó luôn được viết ra. Ví dụ: ‘Secret Agent Man, Secret Agent Man.’ Đó không phải là Amen, tất nhiên rồi, nhưng về mặt âm nhạc, nó chính xác là cùng ý tưởng. Các bạn thấy chứ? Đó là rất nhiều điều về điệu thức Dorian mà bạn có thể không bao giờ quên miễn là bạn sống, Bắt đầu ở D. Đúng.

Bây giờ, hãy bắt đầu với nốt tiếp theo, bắt đầu từ Mi, điệu thức tiếp theo, đó là điệu thức Phrygian. Một lần nữa, cực kỳ dễ tìm thấy trên piano: bạn bắt đầu từ Mi, chơi những nốt trắng tiếp theo Mi. Và có điệu thức Phrygian cho bạn. Điệu thức Phrygian này rất giống điệu thức Dorian, nó là một điệu thức thứ, và nó có nốt thứ bảy thấp hơn hay nốt dẫn tông . Bạn lại thấy âm thanh của điệu thức kỳ lạ, trang trọng đó. Nhưng nó cũng có một cái gì đó rất khác thường: Đây là điệu thức duy nhất bắt đầu bằng nửa tông. Tức là, từ nốt đầu tiên, Mi, đến nốt thứ hai, Fa, chỉ là một nửa tông. Và điều đó mang lại cho âm nhạc một chất buồn đặc biệt, có thể nghe thấy rất nhiều trong tiếng Tây Ban Nha, nhạc Do Thái và Di gan. Ví dụ, tất cả các bạn đều biết sự khởi đầu của Liszt nổi tiếng Bản Second Hungarian Rhapsody, phải không? Bạn nghe thấy âm thanh Di gan buồn đặc thù. Đó là điệu thức Phrygian. Đó là một điệu thức nghe rất phương Đông nhưng cũng đã được sử dụng rất nhiều bởi các nhà soạn nhạc phương Tây, ngay cả trong thời kỳ phi điệu thức hai trăm năm nổi tiếng, đặc biệt là khi họ muốn tạo hiệu ứng phương Đông. Giống như địa điểm nổi tiếng trong ‘Scheherazade’ của Rimsky-Korsakov mà, như bạn biết, cực kỳ phương Đông: Đó là phương Đông bạn có thể nhận được. Và đó, là Phrygian thuần túy.

Và đó, là âm giai Phrygian. Nhưng điều ngạc nhiên thực sự là tìm thấy ngay cả một Brahms phi phương Đông từ Đức cũng đã sử dụng điệu thức này rất bất thường đối với ông ấy trong chương chậm rãi của Bản giao hưởng số 4. Tôi chắc rằng tất cả các bạn đã nghe câu nhạc trang trọng và hùng vĩ này: Đó là âm thanh của điệu thức Phrygian. Sự nhã nhặn của Brahms.

Được rồi, bây giờ chúng ta leo tới điệu thức kế tiếp, cái được gọi là Lydian. Và cái này, như bạn có thể đoán, bắt đầu từ Fa. Và giống như tất cả những loại khác chỉ sử dụng nốt trắng cho đến hết quãng tám. Đó là điệu thức Lydian. Điều gì khiến điệu thức này khác hai điệu thức trước mà chúng ta đã nói tới? Hai thứ đầu tiên, nó là điệu thức trưởng, như bạn có thể nghe thấy. Lần đầu chúng ta gặp cho đến nay, và thứ hai, vâng, hãy xem bạn có thể cho tôi biết không. Tôi sẽ chơi cho bạn âm giai Fa trưởng bình thường, và bây giờ là điệu thức Lydian bắt đầu từ Fa. Bây giờ có một lưu ý rất đặc biệt trong điệu thức đó nốt duy nhất khác với âm giai F trưởng thông thường. Và tôi muốn bạn nói với tôi nốt nào đặc biệt, bằng cách vỗ tay ở lần thứ 2 bạn nghe thấy nó. Thỏa thuận như thế nhé. ok. Đầu tiên, âm giai Fa trưởng thông thường. Và đừng vỗ tay. Tốt . Bây giờ, âm giai Lydian, Và hãy nhớ rằng, bạn sẽ vỗ tay khi nghe thấy nốt ‘sai’.

Tốt, tuyệt vời, chính xác đó là nốt thứ tư của âm giai, nửa cung cao hơn bình thường. Đây là bình thường. Phải. Đây là khác thường. Tốt. Được rồi. Giờ bạn đã lấy nó ra khỏi hệ thống. Bây giờ nốt vui nhộn đó mang lại cho điệu thức này một chất hài hước như thể một nốt nhạc sai đã được chơi có mục đích. Trên thực tế, một số nhà soạn nhạc thế kỷ 20 đã tận dụng của điệu thức Lydian này để có được các hiệu ứng vui nhộn. Ví dụ, Prokofiev, trong bản nhạc của ông cho bộ phim hài hước Trung úy Kije, sử dụng điệu thức này, với nốt thứ tư được nâng lên trong đoạn piccolo độc tấu này: Bạn nghe rồi chứ? Bạn có phát hiện ‘nốt nhạc sai’ không? Nếu đoạn này viết theo âm giai trưởng, nó sẽ nghe như thế này: Phải. Nhưng không, Prokofiev thêm nét hài hước bằng cách sử dụng Lydian tăng nốt thứ tư: Nhưng tôi không muốn bạn nghĩ rằng điệu thức Lydian chỉ là hài hước. Ngược lại, nó thực sự có thể là một điệu thức rất nghiêm túc.

Trên thực tế, Beethoven đã viết một chương dài, cực kỳ nghiêm túc của một tứ tấu đàn dây trong điệu thức này. Và, tất nhiên, nó vẫn được sử dụng trong thánh ca Công giáo La Mã và nhà thờ. Và một lần nữa, Sibelius người luôn yêu thích điệu thức tuyệt vời, đã liên tục sử dụng điệu thức Lydian, như trong đoạn này từ Bản giao hưởng thứ tư của ông: Bạn có thấy nốt Lydian không? Lần này nó không là một nốt vui nhộn, mà là một nốt nhạc lanh lảnh kỳ lạ dường như đến từ một nơi rất xa. Đó là điều tự nhiên, bởi vì những điệu thức này từ những nơi xa xôi như các nước Trung Đông và Đông Âu như Hy Lạp, Bungari, Phần Lan, Nga, Ba Lan. Thực tế, Ba Lan là một trong những nơi sản sinh chính của điệu thức Lydian này. Bạn liên tục nghe nó trong âm nhạc dân gian Ba Lan, trong tác phẩm của nhà soạn nhạc vĩ đại nhất Ba Lan, là Chopin, tất nhiên rồi. Đặc biệt khi ông đang viết những bản nhạc khiêu vũ kiểu Ba Lan, như polonaise và mazurka. Đây là một chút từ một trong những bản mazurka nổi tiếng nhất của ông, và xem bạn có thể nghe thấy âm thanh Lydian không:

Một âm thanh kỳ lạ phải không? Thật tươi và sắc nét, giống như hương vị của nước cốt chanh. Và đó là một âm thanh rất Ba Lan. Trên thực tế, khi nhà soạn nhạc người Nga Mussorgsky. Hãy theo dõi nhé, khi nhà soạn nhạc người Nga Mussorgsky đang viết chương thứ ba vở opera ‘Boris Godunov’ của ông, một hồi diễn ra ở Ba Lan, ông ấy đã sử dụng cùng điệu thức Lydian Ba Lan này cho Polonaise của ông, có nghĩa là ‘điệu nhảy Ba Lan’. Bây giờ chúng tôi sẽ chơi nó, và lắng nghe âm thanh thơm lừng của giai điệu Lydian khi bạn nghe thấy nó. còn đây là với dàn nhạc chơi.

Cho đến giờ chúng ta đã có một cái nhìn tốt về ba điệu thức quan trọng Dorian, Phrygian, và Lydian những âm giai toàn nốt trắng bắt đầu ở D, ở E, và ở F. Bây giờ chúng ta hãy xem nhanh những cái còn lại, khởi đầu với cái bắt đầu trên nốt Sol và tăng lên qua quãng tám trên những nốt trắng. Bây giờ cái này được gọi là, đừng hoảng sợ! Cái này được gọi là điệu thức Mixolydian, và mặc dù cái tên xoắn lưỡi của nó, đó là một trong những điệu thức hấp dẫn và phổ biến nhất . Một lần nữa, như người hàng xóm, Lydian, là điệu thức trưởng, như bạn đang nghe.

Và, cũng giống như Lydian, nó có một nốt đặc biệt, chỉ là lần này nó là một nốt đặc biệt khác. Xem bạn có thể nói nó là gì? Đây là âm giai G trưởng bình thường. Và đây là âm giai Mixolydian, và có lẽ bạn muốn vỗ tay lần nữa khi nghe thấy một nốt nhạc lạ. Rất giỏi. Đó là nốt thứ bảy, nốt dẫn tông thấp hơn nửa tông so với bình thường, mà bạn sẽ không vỗ tay. Phải không? Không. Đây là nốt bình thường, cao hơn. Đây là nốt khác thường. Đúng rồi. Bây giờ đây là điệu thức trưởng duy nhất có nốt thứ bảy thấp hơn, một nốt dẫn tông thấp hơn, và tin hay không thì hầu hết nhạc jazz, nhạc Afro-Cuba và giai điệu rock-and-roll mà chúng ta nghe nợ sự tồn tại của chúng đối với điệu thức Mixolydian cũ này. Giống như đoạn riff Cuba này. Đó chỉ là Mixolydian. Bạn có nghe thấy không làm thế nào mà nốt thứ bảy thấp hơn tạo ra một âm thanh jazz?

Tất nhiên, ví dụ tôi có thể cho bạn là vô tận, nhưng hãy lấy một hit phá đảo gần đây: ‘My baby does the hanky-panky.’ Mixolydian. Bạn có tin được không? Hay bạn có nhớ một bài hát thực sự tuyệt vời, con số dã man của một vài năm trước đây, được hát bởi một nhóm được gọi là Kinks. Nó được gọi là ‘You Really Got Me’. ‘Girl , you really got me goin’.’ ‘You got me so I can’t sleep at night.’ ‘Yeah, you really got me now.’ ‘You got me so I don’t know what I’m doin’.’ ‘Yeah, you really. . .’

Đó là Mixolydian cũ kỹ. Hay… Hay tôi tự hỏi bạn biết, giai điệu vô cùng quyến rũ ‘Norwegian Wood.’ của Beatles?

Bạn thấy nốt thứ bảy thấp hơn chứ? Đó là thứ mang lại sự quyến rũ và tạo nên Mixolydian. Chúng đều là Mixolydian. Một lần nữa, tôi không muốn cho bạn ý tưởng rằng điệu thức này chỉ tạo nên nhạc jazz và nhạc pop. Nó vẫn còn được nghe nhiều trong nhà thờ cũng như trong vũ trường.

Và trong thực tế, người bạn cũ Debussy của chúng ta, khi ông muốn ám chỉ một nhà thờ mọc lên từ biển, trong bản nhạc piano nổi tiếng của ông có tên là “Nhà thờ đắm” (The Sunken Cathedral) đã sử dụng điệu thức Mixolydian này. Không phải là một âm thanh ấn tượng tuyệt vời sao? Và nhiều năm trước, Ý tôi là không phải âm thanh của tôi mà là Debussy và nhiều năm trước, khi tôi đang viết vở ballet đầu tiên của mình, “Chưa yêu ai” (Fancy Free), Tôi cũng sử dụng điệu thức Mixolydian này cho một trong các điệu nhảy. Vì đó là điệu kiểu Cuba được gọi là danzón. Tôi tự nhiên sử dụng điệu thức này từ đầu đến cuối. Vì vậy, nó là một ví dụ tốt. Nó đây, và tôi hy vọng bạn thích nó.

Và bây giờ, trong vài phút còn lại, Tôi muốn bày tỏ sự tôn trọng ngắn gọn đến ba điệu thức mà chúng ta vẫn chưa thảo luận. Ta có thể làm nó rất nhanh chóng, như bạn thấy, bởi vì cái đầu tiên, được gọi là điệu thức Aeolian, mà may mắn bắt đầu trên A (La), Aeolian, dễ nhớ, gần giống như âm giai thứ bình thường của chúng ta tất cả là nốt trắng. Trên thực tế, nó đôi khi được gọi là điệu thức ‘âm giai thứ tự nhiên’. Và một khía cạnh đặc biệt của nó, một lần nữa, nốt dẫn tông thấp hơn, ‘Amen.’ khiến nó rất giống với điệu thức Dorian và Phrygian mà chúng ta thậm chí không cần thảo luận thêm nữa. Sau đó, điệu thức tiếp theo, bắt đầu từ Si, được gọi là điệu thức Locrian và chúng ta thực sự có thể bỏ qua, vì hầu như không có âm nhạc được viết trên nó.

Bạn thấy điệu thức Locrian, nó tạo cảm giác không thỏa mãn một cách kỳ lạ, nó dường như không được kết luận, chủ yếu là vì hợp âm chủ bạn nhận được từ nó khủng khiếp và bất ổn. Bạn thấy ý tôi nói chứ? Vì vậy, xin chào và tạm biệt điệu thức Locrian. Bây giờ chúng ta đã trải qua tất cả các điệu thức nốt trắng, bắt đầu từ D, E, F, G, A và B.

Và cuối cùng chúng ta đến với C. Nốt mở đầu của điệu thức cuối cùng và đắc thắng nhất của chúng ta được gọi là Ionian. Hãy lắng nghe cẩn thận: Đây là Đô, và chúng ta đi lên, chỉ nốt trắng, đến nốt Đô tiếp theo. Và chúng ta có gì? Bất ngờ chưa: Âm giai Đô trưởng! C trưởng tốt, cũ kỹ và của Bach, Beethoven, và Brahms. Bây giờ âm giai Đô trưởng này, từng được gọi là Ionian, đơn giản là đã tồn tại tốt hơn tất cả các láng giềng trong suốt sự phát triển của lịch sử và nổi lên trong vinh quang với tư cách là vua của tất cả âm nhạc phương Tây trong hai trăm năm. Ví dụ, lễ kỷ niệm C trưởng vĩ đại của Beethoven. Đó là 30 giây cuối cùng Bản giao hưởng số 5 của Beethoven và không còn nghi ngờ gì nữa, đó là giọng Đô trưởng. Beethoven không nghi ngờ gì về điều đó. Ông ấy nhấm mạnh điều đó.

Chà, đến bây giờ bạn đã nghe đủ về các điệu thức, và đã nghe đủ ví dụ về chúng, để tôi nghĩ bạn đã sẵn sàng để nghe lại ‘Fétes’ của Debussy, và lần này thực sự kết nối với nó. Nhưng để làm mới bộ nhớ của bạn: Bạn có nhớ giai điệu khiêu vũ mở đầu trong điệu thức Dorian không? Và một lát sau, Debussy chuyển sang điệu thức Lydian. Bạn có nhớ nốt thứ tư cao hơn không, cái của Ba Lan ấy? Đó là Lydian. Vài giây sau, ông ấy đột nhiên sang điệu thức Mixolydian bạn nhớ điệu thức vui nhộn với nốt dẫn tông thấp hơn chứ? Như vậy, trong nửa phút đầu tiên tác phẩm, Debussy đã sử dụng ba điệu thức khác nhau, không điệu thức trưởng hay thứ: Dorian, Lydian, và Mixolydian.

Sau đó, ở phần giữa nổi tiếng đó, khi đám rước ở xa bắt đầu, chúng ta nghe thấy nó lần đầu tiên trong điệu thức Dorian: Đó là Dorian, nhưng nó ngay lập tức chuyển sang Mixolydian: Và cứ thế, hết điệu thức này đến điệu thức khác, xuyên suốt toàn bộ tác phẩm. Ngay trước khi chúng tôi chơi nó, có điểm thú vị trong tác phẩm này mà tôi muốn chuẩn bị cho bạn, để bạn có thể tận hưởng nó nhiều nhất có thể. Đó là khoảnh khắc tuyệt vời khi nhạc diễu hành và âm nhạc khiêu vũ đến xáo trộn với nhau. Tất nhiên, mẹo là, cả hai đều ở điệu thức Dorian, vì vậy là cặp đôi hoàn hảo. Đây là nhạc khiêu vũ: Và đây là nhạc hành khúc: Và đây là hai bản nhạc cùng nhau: Không phải là âm thanh đáng kinh ngạc sao? Bây giờ, hãy nghe lại toàn bộ bản nhạc. Và tôi hy vọng bạn thích nó ít nhất gấp đôi so với lần đầu tiên bạn nghe nó. Từ Philharmonic Hall ở Trung tâm Lincoln, Buổi hòa nhạc đầu tiên của mùa này New York Philharmonic, Young People’s Concert. Dưới sự chỉ đạo âm nhạc của Leonard Bernstein, là chương trình có tiêu đề ‘Điệu thức là gì?’ Nổi bật là màn trình diễn ‘Fétes’ từ ‘Nocturnes’ của Debussy, Polonaise từ ‘Boris Godunov’ của Mussorgsky, và ‘The Danzón’ từ ‘Fancy Free’ của Leonard Bernstein. Chương trình này đã được ghi lại trong Philharmonic Hall, và do Roger Englander sản xuất và đạo diễn